موضــوع واقعیــت مجــازی (Virtual Reality) یکی از مباحث بسیار جنجالی و مهم فناوری امروز است که تحقیقات بسیار گسترده‌ای روی آن انجام می‌شود. واقعیت مجازی به این معناست که کاربر بتواند در محیطی قرار بگیرد که واقعی به نظر برسد و حسی حقیقی از محیط داشته باشد اما در حقیقت محیط مصنوعی و مجازی باشد. با پیشرفت فناوری، روزبه‌روز شاهد انیمیشن‌هایی هستیم که تا اندازه زیادی از لحاظ بصری به واقعیت نزدیک است و سعی سازندگان این است که محیط‌های طراحی شده باور‌پذیر باشد‌.
در این فناوری خروجی نهایی برای بیننده مانند تماشای یک فیلم است که عقب و جلو کردن آن نهایت کنترل او است و بالطبع نمی‌تواند ارتباط بسیار عمیقی با آن برقرار کند.
این در حالی است که با کمک فناوری واقعیت مجازی (VR) بیننده می‌تواند قدرت کنترل کامل را داشته باشد. به‌طوری که بتواند در هر جایی از محیط سه بعدی ساخته شده حرکت کند و اشیای مختلف موجود در محیط را به روش‌های مختلف بررسی کند‌. برای ایجاد این حالت نیاز به طراحی و برنامه‌نویسی موتورهای گرافیکی بدون درنگ (Real Time 3D Engine) است.
کاربردهای سیستم واقعیت مجازی
آموزش چگونگی کار با ابزار: در صنعت، ابزار مختلفی وجود دارد که استفاده یا تعمیر کردن آن برای افراد تازه کار که در حال آموزش هستند، بسیار هزینه بر و خطرناک است. این در حالی است که با استفاده از سیستم واقعیت مجازی، می‌توان تحولی بزرگ را در این عرصه ایجاد کرد. ‌برای نمونه می‌توان اجزای داخلی یک ماشین صنعتی را شبیه‌سازی کرد تا دانشجو به‌راحتی با استفاده از تجهیزات VR کار کردن با آن وسیله یا تعمیر آن‌را فرا گیرد. به این شکل می‌توان گام به گام چگونگی کار کردن با ماشین را به دانشجو آموزش داد.
بازاریابی محصولات: از دیگر کاربردهای سیستم‌های واقعیت مجازی، معرفی و بازاریابی محصولات است. ‌به‌عنوان نمونه، شرکت‌های تولید‌کننده می‌توانند در نمایشگاه‌های مختلف محصولات خود را که ممکن است با توجه به ابعاد غرفه امکان قرارگیری فیزیکی در محیط را نداشته باشد، با این سیستم به بازدیدکنندگان معرفی و تجربه استفاده از محصول را پیش از خرید برای مشتری ایجاد کنند.
شبیه‌سازی مجازی سازه‌های معماری: با استفاده از سیستم‌های واقعیت مجازی می‌توان تجربه قرار‌گیری و حرکت کاربران در محیط‌های معماری شبیه‌سازی شده را ایجاد کرد. ‌برای نمونه می‌توان راه رفتن در ساختمانی را که هنوز ساخته نشده با توجه به نقشه مهندسی آن، در محیط مجازی تجربه کرد.
استفاده در طراحی دکوراسیون: امروزه طراحی دکوراسیون داخلی برای منازل، نمایشگاه‌ها و شرکت‌ها به موضوعی مهم و ضروری تبدیل شده است که نیاز به آن در گروه‌های مختلف مشتریان بیش از پیش احساس می‌شود. با استفاده از سیستم‌های واقعیت مجازی می‌توان محلی را که طراحی دکوراسیون قرار است برای آن انجام شود، شبیه‌سازی کرد و انواع طراحی‌های جدید قسمت‌های از پیش آماده را در محیط مجازی انجام داد و رنگ‌بندی‌های مختلف را امتحان کرده یا اشیا موجود را در بخش‌های مختلف آن قرار داد و پس از به‌دست آوردن بهترین طرح، آن را در محیط واقعی پیاده‌سازی کرد.
کاربردهای پزشکی و جراحی: در صنعت پزشکی، یکی از مباحث روز و بسیار پر اهمیت که تحقیقات زیادی روی آن صورت می‌گیرد، جراحی از راه دور و از طریق روبات‌هاست. در این روش، روبات در کنار بیمار قرار می‌گیرد و پزشک جراح با استفاده از فناوری واقعیت مجازی، خود را در اتاق جراحی روبه‌روی بیمار می‌بیند و از راه دور عمل جراحی را انجام می‌دهد. در این روش، روبات‌ها به دقت حرکات دست جراح را انجام می‌دهد.
صنعت گردشگری: یکی از بسترهای بسیار مناسب و پر کاربرد سیستم‌های واقعیت مجازی در صنعت گردشگری است. این فناوری امکان حرکت مجازی در مکان‌های باستانی و دیدنی و همچنین اجرای موزه مجازی به سبک واقعیت مجازی را فراهم می‌کند.
شبیه‌سازی‌های نظامی: یکی از پرهزینه‌ترین آزمایش‌ها و همچنین آموزش‌ها در صنایع نظامی اتفاق می‌افتد. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به شدت این هزینه‌ها را کاهش دهد، شبیه‌سازی تجهیزات و آزمایش‌های نظامی است. بهترین روش برای هر چه واقعی‌تر اجرا کردن شبیه‌سازی‌ها، استفاده از فناوری واقعیت مجازی در آنهاست. نکته قابل توجه این است که مفهوم واقعیت مجازی برای نخستین‌بار در شبیه‌سازی‌های نظامی مطرح و اجرا شد.